صبح یکی از روز های پاییز هشتاد و هشت که پس از هماهنگی های فراوان و الطاف بیکرن مدیریتی قرار بود خدمت ریاست محترم سازمان " میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی و خیلی چیزای دیگه ..." شرفیاب شوم تا به خیال خام و واهی خودم بتوانم در مورد عکسهای تالاب میقان رایزنی کنم و البته این موضوع که مجموعه عکسهای تالاب میقان من که ماحصل پنج سال عکاسی مستمر است مورد عنایت جدی قرار نگرفت و دیدن و رصد عکسها آنقدر برای مدیران و معاونان حوزه میراث فرهنگی جالب بود که بعد ها اقدام به دعوت خبره ترین اساتید عکاس برای عکاسی از تالاب همراه با بهترین پذیرایی و اسکان در هتل پنج ستاره و ... کردند موضوع فرعی این نوشتار است .
اما آنچه مهم بود این بود که درصف طویل زیارت حضرت مدیر آشنایی با مردی عاشق و پرتلاش در عرصه سنگ نگاره های ایران حاصل شد . استاد محمد ناصری فرد را اولین بار پشت در های بسته اتاق مدیر میراث فرهنگی اراک دیدم و آنقدر هر دو معطل ماندیم تا این مدیر خدوم که اخیرا" قصد کاندیداتوری مجلس را هم در سر می پروراند و از رفت و آمد های آنروز کاملا" فضای عملکرد حرفه ای اش در مورد تلاش برای نماینده شدنش بیشتر نمود می کرد تا وظایف میراث ماندش در سازمان مطبوعش! در طی این زمان معطل ماندن او از تیرمره گفت و من از تالاب و صد البته حرفهای محمد ناصری فرد شنیدنی تر بود . محمد ناصری فرد پژوهشگری که اگر در هر کجای دنیا بود بی تردید تاج سرمدیران حوزه فرهنگ میراث می بود و هر مدیریتی به داشتن چنین فردی در حوزه مدیریتش می بالید .
آقای ناصری فرد که خود ساکن خمین است پس از مطالعه در مورد سنگ نگاره های خارجی و علاقمند شدن به این موضوع بصورت کاملا" تصادفی در محل زندگی خود با این سنگ نگاره ها برخورد می کند و این آشنایی سبب شکوفایی عشق و علاقه وافر وی به این موضوع می گردد . بنحویکه هم اینک چندین کتاب در این مورد نوشته است و به اکثر نقاط ایران برای دیدن شاید فقط یک سنگ نگاره سفر کرده است . با کلوپ ها و موسسات علمی خارجی همکاری خوبی دارد بنحویکه توانسته است با دعوت از آنها و آوردن دستگاههای مخصوص قدمت برخی از کتیبه ها و سنگ نگاره ها را که بیش از شانزده هزار سال است بررسی کند . دستگاه مذکور با اختلاف حداکثر بیست سال قدمت دقیق کنده کاری شده ها را بیان می کند و محصول مشترک چند کشور اروپایی است و در اختیار یک کشور نیست .
من دو سالی بود که به عکاسی از این موضوع علاقمند بودم اما این مهم میسر نشد مگر با لطف و مساعدت حوزه هنری استان مرکزی که باز هم ثابت کرد در انجام امور فرهنگی در سطح استان همواره پیشتاز و بی رقیب است . حوزه هنری استان مرکزی با دعوت از هنر مندان هنر های تجسمی و عکاسی و حتی حوزه شعر در معیت آقای ناصری فرد زمینه دیدار هنرمندان با این گنج پنهان در سرزمینشان را فراهم کرد . ایکاش سایر مسئو لین مدعی در حوزه فرهنگ فقط اندکی از عملکرد حوزه هنری استان مرکزی را سرلوحه فعالیت های روزمره زده و سرد و بی روح و بی فرهنگ خود می کردند . با سپاس از تمام دستاندرکاران خوزه هنری دفتر اراک . آنچه در ادامه می آید برگزیده هایی از کتاب آقای ناصری فرد است . دیدن این گنجینه شانزده هزار ساله را به تمامی دوستان و علاقمندان پیشنهاد می کنم تا تمامی آنها توسط اصفهانیون با قدمت محقر سرزمین شان انکار و نابود نشده است .
سنگ نگاره های تیمره ، خمین
محوطه سنگ نگاره ها، زیستگاه کهن ایران زمین
The Enviranment Of Ancient Iranian Petroglyphs
کهن ترین آثارتاریخی و هنری بجامانده از بشرسنگ نگاره ها هستند به تعبیری مادر تاریخ ، هنر، زبان ، خط ، اسطوره ها و فرهنگ ها، سنگ نگاره ها هستند . آنچه امروزه ما بعنوان تاریخ ، هنر ، زبان ، خط، اسطوره ها و... می بینیم همه از بستر سنگ نگاره ها خلق شده ا ند . قدمت بعضی از سنگ نگاره ها به چهل هزار سال می‌رسد. این در صورتی است که انسان امروزی تاکنون قادر به کشف هیچ پدیده تاریخی وهنری دیگری به این قدمت نشده است. با این اوصاف است که ارزش سنگ نگاره ها بیش از پیش آشکار می شود واهمیت مناطقی که دارای سنگ نگاره ها هستند مشخص می گردد. ایران بیشترین و متنوع ترین سنگ نگاره های دنیا را به خود اختصاص داده است.(بویژه کوه ها ودره های خمین که بنظر نگارنده در ایران بی نظیر است) تعداد مکشوفه آنها به بیش 21هزار می رسد که کهن ترین خطوط (ایدئوگرام و خطوط سطری ) شناخته شده درایران را به خود اختصاص داده است.
درمیان سنگ نگاره های این دیار برای نخستین بار تطورخط در ایران به نمایش در می آید، چیزی که در هیچ جای ایران بدیلی برای آن نمی توان یافت، خطوط ایدئوگرام ideogram ، مخطط ایلام strichschrift (هندسی) پهلوی ، کوفی ، عربی (906 سال پیش ) فارسی (257 سال پیش )
- برای نخستین بار باکشف فنجان نماها Cup MarkS وCup MarkS&ring فنجان نماها و رینگ های متعدد و معرفی کارکردهای متعدد (گاهشماری و شمارش، جهت نمایی مختصات جغرافیایی ، دوگانگی جهان، فلسفه نرومادگی (زایندگی) و...) آنها در نقاط مختلف ایران ، فصل جدیدی برای کلیه محققین و دانش پژوهان رشته‌های مختلف علوم انسانی و پایه را باز می کنند.
- برای نخستین باردرایران با کشف ومعرفی کهن ترین آثارتقدسی ایرانیان وجهانیان مواجه می شویم. از جمله نقش‌های پنجه های دست hand prints درمیان سنگ نگاره های ایران وکشف بعضی کارکردهای مقدس آنها ازهزاران سال پیش تاکنون که برای مطالعه قدمگاه های امروزی هم کمک کننده اند.
- برای نخستین بار کشف نقش های زیگورات Ziggurat دقیقاً شبیه نمونه های باز سازی شده زیگورات اور (حدود 2100 ق.م. ) از روی طرح های خطی درموزه بریتانیا (لندن) درمرکز ایران (تیمره ).
شهر خمین در 50 درجه و 5 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی و ارتفاع 1815 متری از سطح دریا وکل مساحت 2267کیلومتر مربع در استان مرکزی واقع است که کنده کاری های زیادی مربوط به دوره های مختلف تاریخی را درخود دارد. متاسفانه تعداد زیادی ازآنها به وسیله عوامل انسانی و طبیعی از بین رفته است. نکته جالب توجه اینکه تعدادی از سنگ نگاره های باقی مانده در تعدادی از محوطه ها، از کنار جاده آسفالت به راحتی قابل مشاهده می باشند و نیازی به صخره نوردی ندارد و جالب تر اینکه تاکنون میلیون ها نفرحتی جاده سازان از کنار آنها عبور کرده و به آنها توجه نکرده اند. در صورتی که این سنگ نگاره ها بخشی از تاریخ و هنرایران زمین را در خود جای داده اند .
نقوشی که بر روی دیواره سنگی دره ها و دیواره کوه ها کنده کاری(Petrographers) شده اند، عبارتند از: نقوش بزکوهی حدود نود درصد و ده در صد مابقی نقوش شامل انسان درحالات مختلف( شکار ، جنگ، سوارکاری ، رقص آیینی یا جادویی و... ملبس و غیر ملبس)، شتر یک کوهان و دو کوهان ،حیوانات عجیب، پلنگ ،شیر، گرگ ، روباه ، گراز، پرندگان چهار پا و دوپا، قوچ کوهی، گوزن (مارال ، زرد و شوکا) ، اسب با سوار و بدون سوار، مار،لاک پشت، اشکال هندسی،گیاهان، حروف رمزی ، نمادهای گوناگون ، حیواناتی که نسل آنها منقرض شده و پیچ های متوالی ، متناوب و متحد المرکز که شبیه آنها در بیست و سه کشور جهان وجود دارد و چند کتیبه عربی متعلق به نیمه اول قرن هشتم .نقوش این محوطه ها نشان می دهد که در اعصار باستان مردم زیادی دراین سرزمین زندگی می کرده اند .
بررسی و مطالعه برروی آنها معلوم می کند که این کنده کاری ها مربوط به دوره های مختلف تاریخ است به طوری که برروی یک دیواره سنگی چندین لایه نقوش مختلف روی هم حکاکی شده. (دیواره کوه های خیزاب، دره گرم ، سرکوبه ، بابا قله، قیدو ومزاین، غاراقیه برفیان و هفتادقله ) گویی نقوش مکانی مقدس به شمار می رفته است. ( این احترام و تقدس هنوزدر بعضی روستاهای خمین وجود دارد ) اکثر آنها مربوط به دوره های مختلف تاریخی است. به شکلی که نقوش زیرین بر اثر گذشت زمان به سختی قابل رویت می باشد.
درکنار همین سنگ نگاره ها آثار متعددی از تمدن درکناره های رودخانه ها و بعضی دره ها قابل مشاهده اند. سفال هایی با رنگ های زرد نخودی بسیار ظریف دارای نقوش هندسی ، سفال هایی با رنگ های سیاه یا قرمزظریف یا ضخیم و اسفنجی.
بعضی از این نقوش برسنگ های فراز تپه های بسیار صعب العبورحک شده که دسترسی به آنها بسیار سخت و نفس گیر است و در پایین همین دره های صعب العبور نشانه هایی از وجود سفال یا سنگ چین هایی شبیه خانه دیده می شود که در زیر خاک دفن شده و آثار اندکی از آنها نمایان است (کوه های دره گرم نقطه صفر مرزی استان مرکزی و لرستان) حتی درنزدیکی بعضی این نقوش تپه هایی از خاک دستی دیده می شود که شما با یک شی نوک تیز می توانید درفاصله زمانی کوتاه، ده ها تکه سفال با رنگ های سیاه، قرمزاسفنجی ضخیم ، قرمز نازک و نخودی که بعضاٌ پر از نقش هستند بدست آورید (محوطه های خوراوند ، سرکوبه و هفتادقله) نقوش بعضی سنگ نگاره ها آنقدر قدمت دارند که با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند. رنگ آنها به شکل خود سنگ شده و آثار حکاکی بر روی آنها با سنگ اصلی همگون شده است.
همانطور که ذکر شد شما در31 محوطه مکشوفه توسط آقای محمد ناصری فرد نمونه هایی از سنگ نوشته هایی، با خطوط کهن تا مرگ شاه نادر را می توان مساهده کرد، فاصله 12 هزار ساله تبدیل تصاویر به خط فارسی را می توان دراین محوطه های مسحور کننده لمس کرد و مشاهده کرد!
بعضی نوشته ها آنقدر براق و سفید هستند که گویی چندین ماه قبل حک شده اند. در صورتی که بعضی از آنها به بیش 4300 سال و کتیبه عربی را وقتی می بنیم گویی چند روز پیش حکاکی شده در صورتی که تاریخ کتیبه به سنه رجب احدی اربعین سبعمایه یعنی 741 قمری، حدود 686 سال پیش(تصویر شماره 12) که بادیدن ظاهر این نمونه ها، ما قادر خواهیم بود با تخمین، قدمت نقوشی را که برتخته سنگ هایی که آسیب طبیعی برآنها کمتر واردآمده و رنگ آنها شبیه به رنگ سنگ بستر شده و بسختی قابل مشاهده هستند را حدس بزنیم .
دیدن عکسها زیبای دوست خوبم امیر قادری ازتخرب سنگ نگاره های تیمره خالی از لطف نیست .
انعکاس مطلب در پایگاه خبری تحلیلی مجنون نیوز
انعکاس در پایگاه خبری تحلیلی مرکزی دیلی
عکس رسانهای است که گاه بیشتر از هزاران واژه را در یک شات مختصر میکند و لحظهای از زمان و مکان را فریز میکند، عکس به وسیله مهارتهای تکنیکی، موقعیتشناسی و زاویه دید عکاسش، یک برش زمانی و مکانی را جاودان میکند.